Op rijstreis naar Thailand

Van mijn goede voornemen om meer te bloggen is nog niet zoveel terecht gekomen, máár vandaag ben ik er weer en wel met het verhaal over de reis die ik afgelopen november maakte naar Thailand. Samen met PLUS Supermarkt en Max Havelaar mocht ik een week mee op rijstreis!

Eet jij vaak rijst? Rijst is iets wat hier wekelijks op het menu staat. Ik eet het dus graag, maar had eigenlijk helemaal geen idee welke weg de rijst aflegt tot ‘ie op je bord ligt. Het doel van de reis was dan ook ontdekken waar de Fairtrade rijst van de PLUS vandaan komt.

De reis nam ons mee van graan tot rijstkorrel tot pak in het schap van de supermarkt. Tijdens de reis hebben we gepraat met de rijstboeren, zelf ons eigen rijst geplukt en natuurlijk heel veel en heel lekker gegeten.

Ernie die de meest prachtige foto’s maakt (zoals te zien in deze blog), Bo van Beaufood en journalist Steven gingen ook mee. Lees hieronder verder voor het hele verhaal. 

Op rijstreis naar Thailand

De reis begint in Bangkok. ’s Ochtends komen we aan en een taxi brengt ons naar het hotel in Chinatown. De warmte, geuren en kleuren herinneren me aan mijn reis vorig jaar door Azië. Dit is de derde keer dat ik in Bangkok ben. Het blijft een stad waar je je ogen uit kijkt.

Na een korte opfrisbeurt vervoeren we ons per TukTuk richting Co van Kessel Tours – een tourbureau die fietstochten door Bangkok organiseert. Onze gids, Mister Sunday, legt de regels van het fietsen uit: allemaal achter elkaar, in een lange rij en vooral niet vergeten aan de linkerkant te blijven. Nou, gelukkig hebben we als Hollanders behoorlijk wat fietservaring, want het is soms best opletten.

Sunday brengt ons via kleine straatjes langs allerlei lokale markten, de mooiste tempels en verborgen paden. Deze kant van Bangkok kende ik niet.

De fietstocht – die in totaal drie uur duurt – is echt een aanrader! Onderweg haalt Sunday lekkers voor ons: star fruit, kokos rijstballetjes en koeken die naar lange vingers smaken. ’s Avonds dineren we lekker toeristisch op een roze verlichte boot met live muziek. Moe en voldaan duiken we het bed in.

Fairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie EnkelaarFairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie Enkelaar
Fotografie: Ernie Enkelaar®

Op naar de provincie

De volgende ochtend vertrekken we naar de provincie Ubon Ratchathani: de plek waar het allemaal gaat gebeuren! Ubon Ratchathani ligt in het Noord Oosten van Thailand en grenst aan Laos en Cambodja. Ken jij het? Ik had er eerlijk gezegd nog nooit van gehoord.

Bij aankomst worden we opgehaald door meneer Montri Gosalawat en Chen Fye. We gaan gelijk door naar het trainingscentrum van de Progressive Farmer Association (PFA) in Trakamphutphon. De PFA is een onafhankelijke non profit organisatie voor de rijstboeren. De organisatie bestaat al sinds 1986.

Meneer Montri is de oprichter en voorzitter van de PFA. Montri is opgegroeid in Ubon Ratchathani. Hij vertelt dat 90% van de bevolking hier afhankelijk is van de rijstteelt. Zelf komt hij ook uit een rijstboerenfamilie. Montri heeft gestudeerd in Bangkok en Duitsland. Na zijn studie heeft hij besloten zich te willen inzetten voor de rijstboeren in de provincie.

Montri richtte de PFA op en bouwde een rijstmolen (een enorme rijstmachine in een fabriek) en het trainingscentrum. Het trainingscentrum is opgericht om rijstboeren via trainingen te helpen om op een milieuvriendelijke manier rijst te produceren en ondersteunt en helpt de lokale boeren om zelfvoorzienend te zijn. 

Bij de PFA zijn 781 families aangesloten. Je kan bijvoorbeeld een lening afsluiten voor de aanschaf van een buffel. Als de koe dan een kalfje krijgt, mag je die houden. Zo krijgen veel boeren uiteindelijk een eigen buffel om het land mee te bewerken. Verder zijn er allerlei projecten, zodat de boeren niet alleen afhankelijk zijn van de rijst, maar ook geld verdienen met visteelt, rubberteelt en zijdeproductie.

Fairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie Enkelaar
Fairtrade: a way of life

Montri vertelt dat de grond de afgelopen jaren veel te verduren heeft gehad. Toen hij zag hoe de landbouwgrond uitgeput raakte en gif steeds vaker werd gebruikt, besloot hij daar wat aan te willen doen. Zijn visie is om weer op de oude manier “te gaan boeren”, zoals zijn grootouders dat ook deden.

Montri vertelt dat je als organic farmer in je eentje niet veel kunt bereiken, maar als groep wel. Daarom is het belangrijk om de krachten te bundelen.

Montri noemt Fairtrade way of life. De belangrijkste reden dat boeren zich aansluiten bij de OJRPG is het verbeteren van de gezondheid, omgeving en het klimaat. Daarnaast krijgen de boeren ook een minimuminkomen wanneer de oogst tegenvalt. Families kunnen bij elkaar blijven, omdat gezinsleden niet meer hoeven te verhuizen naar de grote stad voor werk.

Fairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie Enkelaar
Rijstboer Teerawat en zijn familie

De dag erna gaan we zelf aan de slag. Gewikkeld in een sjaal en hoed tegen de zon gaan we het rijstveld in. Het is bloedheet, ook al is het nog vroeg. We zijn op bezoek bij de boerderij van Teerawat en zijn vrouw Yu Pin. Teerawat heeft op zijn boerderij vier buffels, twee varkens, kippen, ganzen en bananenplanten. Daarnaast heeft hij twee visvijvers. Het verbouwen van andere gewassen helpt om de grond meer vruchtbaar te maken en is bedoeld voor eigen consumptie. De vis uit de vijver verkopen ze aan huis.

Teerawat heeft een Bachelor aan de School of Agriculture and Coorperatives van de Sukothai University behaald. Vroeger werkte hij in Bangkok in de bouw, maar vijftien jaar geleden is hij terug gekomen naar zijn geboortedorp om rijst te verbouwen.

Tijdens de oogsttijd begint de werkdag al om 5 uur ’s ochtends, vertelt hij. Teerawat voert eerst de beesten voor hij ontbijt. Van 6 tot 12 uur werkt hij op het land en oogst hij de rijst. Dit doet hij samen met zijn vrouw. Om 12 uur is het tijd voor de lunchpauze. Vervolgens werken ze door tot 18 uur. Het zijn lange dagen die ze maken.

Teerawat vertelt dat het regenseizoen de afgelopen jaren onvoorspelbaar was. Eerst was mei de vaste maand voor het aanplanten van de rijstplanten, maar nu wordt dit soms pas in juni of juli gedaan. Dit jaar is er gelukkig wel genoeg regen gevallen.

Na het plukken van de rijst en een rijstceremonie is het tijd voor de meest heerlijke lunch. Telkens verbaas ik me weer over hoe snel ze alle bakjes met allerlei soorten groenten, vlees en vis te voor schijn halen. 

Voor het toetje mogen we zelf aan de slag. We maken ‘Kao Mao‘ (natuurlijk gemaakt met rijst). Kao Mao maak je met sticky zwarte rijst, sojabonen, mais, verse kokos, suiker en sesamzaadjes. Het klinkt gek, maar oh wat was dat lekker.

Fairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie EnkelaarFairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie EnkelaarFairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie EnkelaarFairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie Enkelaar
Fotografie: Ernie Enkelaar®

Het proces: van zaadje tot rijstkorrel

De boeren leggen uit hoe het verbouwen van de rijst gaat. Rijst legt een lange weg af. Het is zelfs een proces van maanden tot een jaar. Eerst wordt het rijstveld klaargemaakt met de buffel. De rijstzaden moeten eerst twee nachten in water weken tot er kiemen uit komen. Vervolgens worden de kiemzaden met de hand gezaaid. In november en december wordt de rijst geoogst.

De meeste rijstboeren zijn 1,5 tot 2 weken bezig met het oogsten van hun rijst. Met een sikkel worden de plantjes losgesneden en in bosjes samen gebonden. Vervolgens worden de rijstkorrels op een schuine plank uit de planten geslagen. Dit gebeurt meestal met de hand. Daarna moeten de rijstkorrels nog 3 à 4 dagen drogen tot ze naar de rijstmolen – een enorme machine – worden gebracht. In de rijstmolen worden de ongepelde rijstkorrels verwerkt tot bruine of witte rijst. De leftovers worden hergebruikt voor compost.

Voordat de rijst met de vrachtwagen op transport gaat, wordt het door een onafhankelijk bedrijf gecontroleerd op witheid, lengte, vochtigheidsgraad, puurheid en het aantal gebroken rijstkorrels. Als alles goed is, gaat de rijst in een container naar de haven van Bangkok. Hier wordt de container op een schip gezet en in ongeveer 30 dagen naar Europa gevaren.

Zo komt de rijst dan uiteindelijk in Nederland aan, waar het weer in verschillende fabrieken verpakt wordt voor de supermarkt. 

Fairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie Enkelaar Fairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie Enkelaar Fairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie Enkelaar
Fotografie: Ernie Enkelaar®

De Fairtrade premieprojecten

Tussen de rijstboerderijen door brengen we een bezoek aan de verschillende projecten die met de Fairtrade premie tot stand zijn gekomen. We zijn natuurlijk ook benieuwd wat zo’n premie allemaal oplevert.

We bezoeken een basisschool en een crèche. Hier zitten de kinderen van de meeste rijstboeren op school. Naast de honderden selfies die de kinderen met ons willen maken, krijgen we ook een rondleiding. De schooldirecteur vertelt dat met de Fairtrade premie een betere toegangsweg naar de school kon worden aangelegd. Op de crèche wordt de Fairtrade premie gebruikt voor de dagelijkse warme lunch voor de kinderen. Na de rondleiding leren we de kinderen “hoofd-schouder-knie-en-teen” en laten ze ons ook hun handjeklapspelletjes zien.

Voldaan en met tientallen nieuwe Facebookverzoeken vertrekken we weer. ’s Avonds gaan we bij Montri thuis koken. We krijgen een kookcursus van de rijstboeren. We maken de befaamde Thom ka kai en pad thai. Ik heb de recepten natuurlijk opgeschreven, dus die ga ik later nog met jullie delen.

Fairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie EnkelaarFairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie EnkelaarFairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie EnkelaarFairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie Enkelaar Fairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie Enkelaar
Fotografie: Ernie Enkelaar®

De rijstvelden van Ratree

De volgende dag staan we voor zonsopgang op om een ceremonie met monniken bij de wonen. Elke ochtend lopen de monniken door het dorp richting de tempel voor het ochtendgebed. Langs de weg staan de dorpsbewoners die de monniken eten brengen. Daarna gaat het hele dorp mee naar de tempel, waar eerst de monniken ontbijten en dan de dorpsbewoners. 

Rijstreis ThailandRijstreis Thailand

Na het ritueel gaan we door naar de boerderij van Ratree Chothipan. Ratree is opgegroeid in Kasame Village en verbouwt Fairtrade en biologisch gecertificeerde rijst. De boerderij, die net buiten het dorp ligt, was van haar moeder. De boerderij is bijna 3 hectare groot. In november oogst ze haar rijst samen met drie anderen. Hier doen ze 10 dagen over. Jaarlijks heeft ze een oogst tussen de 5500 en 7000 kg rijst. Een groot deel van haar rijst verkoopt ze aan de coöperatie en 500 kg houdt ze voor eigen consumptie.

Van de Fairtrade premie heeft Ratree een lening kunnen afsluiten om koeien en buffels te kopen. Ook heeft ze een kleine tractor aangeschaft om het land om te ploegen. Ratree vertelt dat de voordelen van lid zijn van de coöperatie zijn dat de boeren elkaar onderling helpen, maar ook dat ze trainingen kan volgens om beter biologisch te kunnen verbouwen. Zo heeft ze geleerd hoe ze milieuvriendelijke compost kan maken.

Om haar rijstvelden heen heeft Ratree cashewnootbomen geplant. Deze beschermen de grond en daarnaast leveren ze extra inkomsten op. Ook heeft ze drie visvijvers aangelegd die ze gebruikt om haar land mee te irrigeren. De vis verkoopt ze op de lokale markt. Bij haar woonhuis heeft ze nog een grote moestuin waar ze rode uien, spinazie en kool verbouwt.

Over de toekomst zegt ze dat ze hoopt dat haar kinderen, na het afronden van hun studie, het boerenbedrijf van haar overnemen. Haar oudste zoon is niet zo’n studiebol zegt ze, dus ze denkt dat hij haar zal opvolgen.

Fairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie Enkelaar Fairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie Enkelaar
Fotografie: Ernie Enkelaar®

De rijstboerderij van Phawadee

De laatste dag gaan we op bezoek bij de boerderij van Phawadee. Phawadee woont samen met haar man in het dorp Tamaung. Haar boerderij ligt een paar kilometer buiten het dorp. Phawadee spreekt goed Engels, want ze heeft op de Universiteit Communicatie gestudeerd.

Phawadee neemt ons mee naar haar rijstvelden. Een enorm gebied van 3 hectare waar ze zwarte, rode en jasmijnrijst teelt. Per jaar produceert ze vier ton rijst, waarvan ze de helft zelf houdt. Ze is ontzettend ondernemend, want ze verwerkt en verkoopt de rijst zelf thuis voor de binnenlandse markt. Thuis heeft ze een kleine rijstmolen staan waar ze de ongepelde rijst verwerkt tot bruine rijst. Ook heeft ze een machine waarmee ze sticky rice (mijn favoriet) kan maken. Een deel van haar zelf verwerkte rijst verkoopt ze aan supermarkten in Bangkok en een deel op de lokale markt. De rest houdt ze zelf en daar maakt ze bijvoorbeeld ijs van.

Met de Fairtrade premie heeft Phawadee een lening kunnen afsluiten om te investeren in haar boerenbedrijf. Ze heeft een visvijver aangelegd. De vissen houdt ze voor eigen consumptie en het water uit de vijver gebruikt ze om, wanneer het erg droog is, de rijstvelden nat te houden.

Voor we teruggaan naar het vliegveld, krijgen we bij haar thuis een huisgemaakt bolletje rijstijs. IJs gemaakt van rijst kun je je misschien niet zoveel bij voorstellen, maar het is ontzettend lekker. Phawadee verklapt haar recept. Ze maakt de rijst van kokosmelk, gekookte bruine rijst, suiker en een beetje zout. Heel simpel, zegt ze! Dus dat ga ik thuis ook eens proberen.

Fairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie Enkelaar

Fairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie EnkelaarFairtrade Rijstreis Thailand - Foto Ernie Enkelaar
Fotografie: Ernie Enkelaar®

En nu zijn we weer thuis

Wat blijft hangen van deze reis is dat Fairtrade families dichter bij elkaar brengt. De rijstreis heeft me, net als de theereis naar Sri Lanka, weer wat bewuster gemaakt. Dat pak rijst dat je zonder al te veel nadenken uit het schap pakt in de supermarkt is weer iets minder vanzelfsprekend geworden.

Rijst legt een lange weg af. Als ik nu de rijst op mijn bord schep denk ik aan Teerawat, Ratree en Phawadee en hun families, aan de hitte van in het rijstveld staan, aan de enorme rijstmolen en aan het bolletje rijstijs.